Pengenalan
Perancang bandar perlu sedar tentang desakan terhadap pemikiran dalam pembentukan dan perubahan bandar seperti pengaruh Modenisme pada tahun 1920an dan Pasca-Modenisme yang bermula seawal tahun 1960an.. Secara dasarnya, perancangan yang rasional telah wujud puluhan tahun dahulu oleh pendukung Modenisme dan seterusnya dipengaruhi oleh pergerakan pendukung Pasca-Modenisme di dalam perancangan. Perancangan Modenisme dan Pasca-Modenisme adalah berbeza.
Seperti bidang lain, perancangan berkaitan dengan senibina yang mana berlaku kelahiran pemikiran Pasca-Modenisme. Dalam bahagian pertama kita akan menkaji pendekatan yang dibawa oleh pendukung moden dalam era moden dan masalah yang dihadapi dalam era berkenaan manakala bahagian berikutnya adalah tentang pendekatan pendukung Pasca-Modenisme dan perbezaan antara keduanya. Dengan ini, pemahaman dalam pembelajaran perancangan bandar dapat diperolehi.
Perancangan oleh Pendukung Moden
Sejarah dan Faktor
Modenisme adalah pergerakan yang membawa kepada perancangan bandar yang lebih efisien. Pendekatan ini adalah bagi merekabentuk semula negara industri pada kurun
ke-10. Idea moden ini adalah reaksi budaya kepada proses pemodenan dengan kewujudan sistem kapitalis pada kurun ke-19 dan kurun ke-20. Pada asalnya, idea ini adalah untuk mengurangkan pembaziran dalam industri kapitalis di samping menjadi peneraju kepada
pendukung kapitalis yang membangunkan bandar yang mana sebelum ini telah merancang pengeluaran secara tidak efisien dan segala yang boleh memberi kesan kepada hal industri. Idea moden ’modernism’ pada umumnya boleh dikategorikan sebagai ’fordism’ menggambarkan industri pengilangan secara penggunaan jentera pengeluaran besar-besaran yang dipelopori oleh pengilang motor Amerika iaitu Henry Ford sekitar tahun 1863 hingga 1947 (Sumber dipetik dari blog Perancang Bandar Irish oleh Brendan Buck, Sunday, 17 December 2006).
Fotograf 1.0 : Henry Ford
Perancang moden mengadakan pendekatan idealistik dan percaya kepada masa depan yang mana masalah sosial boleh dikurangkan dan manusia sejagat bebas dari desakan kekurangan dan ketamakan. Arkitek-arkitek moden pula cuba merekabentuk bandar-bandar yang dapat mempromosi industri yang cekap dan secara langsung bagi menghadapi kekurangan perumahan yang banyak, menyeragamkan jenis kediaman bagi membolehkan pengeluaran yang banyak dalam industri. Perancangan dan pambangunan oleh pendukung moden adalah memberi tumpuan kepada skala yang besar, bersangkutan dengan ilmu teknikal yang rasional, jimat dan rekabentuk dengan fungsi yang cekap iaitu gaya antarabangsa international style.
Proses pembangunan dan perancangan oleh pendukung moden adalah dipandu oleh desakan sejagat di mana kesejagatan dan keseragaman berhubungkait dengan krisis perbandaran. Selain itu ia juga berteraskan oleh teori rekabentuk yang mementingkan fungsi daripada estetik semata-mata. Walau bagaimanapun, hasil daripada perancangan oleh pendukung moden adalah kurang diingini.
Corak Penempatan oleh Le Corbusier
Corak perkembangan penempatan boleh dibahagikan kepada dua sistem iaitu pertama adalah sistem yang berlandaskan reka bentuk geometri dan kedua adalah sistem perancangan bukan berbentuk geometri. Menurut Le Corbusier, sistem yang pertama ini dikenali sebagai Man’s Way (sistem geometri) manakala sistem yang kedua ialah Pack Donkey’s way (sistem bukan geometri). Mengapa beliau berkata sedemikian? Le Corbusier mempunyai alasan yang kukuh kenapa beliau menamakan sedemikian kerana beliau memikirkan ada dua jenis corak penempatan yang dapat dikenalpasti iaitu yang pertama ialah corak penempatan yang dirancang dan yang kedua ialah corak penempatan yang tidak terancang.
Man’s way berlandaskan hujah Le Corbusier ialah suatu perancangan bandar yang menampilkan citarasa ‘rasional manusia’ apabila mereka mempunyai peluang terlibat dalam sesuatu penempatan yang dirancang (pra-perancangan) terlebih dahulu. Dalam sistem ini, tahap penglibatan para jururancang amat aktif sekali. Sesuatu perancangan penempatan dirancang sebelum sesuatu penempatan dijalankan. Kawalan yang diambil kepada kawasan penempatan tersebut sangat diambilberatkan. Undang-undang khas dikeluarkan untuk memastikan pihak yang terlibat dalam sesuatu pembinaan penempatan dan bandar tidak melanggar undang-undang tersebut. Secara tidak langsung, undang- undang yang dijalankan ini memastikan perkembangan penempatan ini dijalankan mengikut pelan induk perancangan seperti yang telah diluluskan.
Le Corbusier adalah tergolong daripada generasi arkitek dan perancang bandar yang terlibat dalam era reka bentuk moden (modern movement). Unsur-unsur geometri sangat mempengaruhi pemikiran generasi reka bentuk gaya seni moden ini. Mereka menyanjungi penggunaan unsur-unsur moden ini yang berasal daripada gaya seni reka bentuk tamadun Yunani dan Romawi yang sekian lama diketepikan semasa Zaman Pertengahan Eropah, dan gaya seni ini diaplikasikan kembali sejak Zaman Renaissance. Elemen-elemen geometri ini berkait rapat dengan perkembangan rekaan mesin jentera. Setiap gaya rekaan reka bentuk mesin dipengaruhi oleh bentuk geometri yang menyenangkan sesuatu produk dapat dihasilkan di kilang-kilang secara besar-besaran.
Le Corbusier percaya bahawa elemen geometri ialah simbol reka bentuk yang paling mudah difahami secara rasional oleh manusia sebagaimana ia sebelum ini mengembangkan idea-idea rasional tamadun Yunani seperti teori-teori falsafah yang diilhamkan oleh Aristotle dan Pythogras. Ilmu matematik menghuraikan secara rasional hasil yang didapati daripada sesuatu penghasilan gaya reka bentuk hukum graviti bumi. Menurut beliau, manusia mempunyai minda yang rasional dan bertindak membuat sesuatu keputusan berdasarkan faktor logik berasaskan akal pemikirannya. Setiap orang mempunyai matlamat masing-masing. Dalam sistem ala-manusia (man’s way), manusia sanggup mengharungi apa saja rintangan dan berbuat apa saja asalkan matlamat mereka tercapai. Perancangan awal dibuat untuk mencapai matlamat tersebut. Mereka akan mencari jalan penyelesaian yang paling efisien dalam menangani masalah-masalah yang timbul. Secara kesimpulannya, Le Corbusier boleh dianggap sebagai seorang arkitek dan perancang bandar berfalsafah yang mempunyai kepercayaan bahawa minda rasional dan manusia ialah dua faktor yang mempunyai hubungan yang sangat erat. Hubungan inilah yang mengilhamkan ciri-ciri reka bentuk yang
ringkas, mudah difahami dan logik oleh akal fikiran.
Rajah 1.0: Lakaran pelan bandar Timgad, Algeria. Ia merupakan sebuah bandar Romawi purba dibina berlandaskan reka bentuk bandar castrum (kem militari) berasaskan sistem grid. Dua paksi utama iaitu Cardo dan Decumanus bertemu pada satu ruang bangunan pentadbiran (Forum). (Lakaran oleh penulis berdasarkan sebuah lukisan dalam buku Architecture: From Prehistory to Post-Modernism/The Western Tradition)
to be continue.......... written by geng bintik.....